Jackson Browne - Een gesuikerde pil
“Dat zal ik je eerlijk vertellen,” zegt Jackson Browne. De vraag is wat hem er toe heeft bewogen zo’n uitgesproken kritiek te leveren op de Amerikaanse politiek als hij op Lives In The Balance heeft gedaan. “Eigenlijk is dit de oorzaak.” En hij pakt van de tafel een etui, waaruit hij een bril met een fijn gouden montuur haalt. “Na afloop van de laatste Europese tournee bedacht ik in het vliegtuig naar huis dat het mij al in geen jaren gelukt was een boek uit te krijgen. Na een een tijdje lezen kreeg ik steevast last van hoofdpijn, dus legde ik het boek maar terzijde. Dat gebeurde mij ook weer tijdens die vlucht en toen pas besefte ik dat het weleens iets met mijn ogen te maken kon hebben. En inderdaad.”
Op Lives In The Balance vraagt Browne zich in de pakkende single For America af wat begrippen als vrijheid, loyaliteit en chauvinisme eigenlijk te maken hebben met what it takes to find out what’s true with everyone from the President on down to keep it from you. Hij doelt daarmee met name op de Amerikaanse bemoeienissen in Zuidoost-Azië vroeger en Midden-Amerika nu. “Een van de eerste boeken die ik las, nadat ik mij een bril had aangeschaft, was Salvador van Joan Didion,” vertelt hij. “Er werden schandalige misstanden in onthuld waarvan ik totaal geen weet had. Zaken die door de nieuwsmedia gewoonweg worden doodgezwegen, niet omdat ze er niet achter weten te komen, maar vanwege het feit dat ze zich een zekere mate van censuur hebben opgelegd. Ze helpen de regering de waarheid te vervalsen door selectief nieuws te brengen en, wat erger is, door ons ronduit voor te liegen.”
Browne heeft de krant van die dag nog niet onder ogen gehad, maar uitgerekend die ochtend staat er op de buitenlandpagina’s te lezen dat Washington luttele uren tevoren melding heeft gemaakt van een Nicaraguaanse invasie in Honduras. Naderhand zou eens te meer blijken dat men van een mug weer een olifant had gemaakt, dit met het oog op de stemming over financiële steun aan de in Honduras gelegerde Nicaraguaanse contra’s. “Het is altijd hetzelfde liedje,” reageert Browne met een diepe zucht. “De Amerikanen in het algemeen en hun politici in het bijzonder hebben een haast neurotische angst voor het communisme. Ze pretenderen het rode gevaar te bestrijden, maar in de praktijk komt het er op neer dat ze rechtse militaire dictaturen ondersteunen, terwijl ze door het volk gekozen regeringen omver proberen te werpen. En dit alles naar eigen zeggen omdat elk land recht heeft op zijn eigen democratie. Nu is het eigenaardige, althans naar mijn overtuiging, dat ze dat ook nog daadwerkelijk geloven. Als het om, al dan niet vermeend, communisme gaat, krijgen Amerikaanse machthebbers onwillekeurig last van een maniakale tik en handelen ze volledig in strijd met alle wetten van de democratie.”
Op Lives In The Balance neemt Jackson Browne geen blad voor de mond. Vooral in het titelstuk haalt hij, zeker voor zijn doen, ongemeen fel uit. Het is van begin tot eind een vlammende tirade, die nog net niet ontaardt in pamflettisme, omdat de morele verontwaardiging tegelijkertijd zo emotioneel geladen is. They sell us the President the same way they seil us our clothes and our cars, fulmineert hij. They sell us every thing from youth to religion the same time they sell us our wars. Het album opent met For America, waarvan de eerste zin luidt: As if I really didn’t understand that I was just another part of their plan, I went off looking for the promise. De betrekkelijkheid van vrijheid, dat is het centrale thema van Lives In The Balance, zoals tevens blijkt uit de hoes, waarop het hoofd van het in de steigers staande Vrijheidsbeeld zodanig grafisch is afgebeeld dat het lijkt alsof het achter een traliewerk zit.
Hoe lovenswaardig de geëngageerde stellingname van Browne ook mag zijn, menigeen aan deze kant van de Atlantische Oceaan zal opperen dat er wel van erg dik hout planken wordt gezaagd, om maar te zwijgen van het feit dat er de nodige open deuren worden ingetrapt. “Dat denk je maar,” werpt Browne tegen. “Het titelstuk van mijn vorige album, Lawyers In Love, was een politieke satire, gebaseerd op het in de Verenigde Staten levende waanidee dat er in de wereld niets aan de hand zou zijn als er maar geen Russen waren. Maar wat bleek? Het overgrote deel van mijn publiek kon geen hoogte van dat liedje krijgen. Men begreep er geen snars van, waarschijnlijk als gevolg van de misvatting dat ik niet satirisch zou kunnen zijn. Daarnaast liggen politieke zaken ook voor de jongere generaties kennelijk heel wat minder duidelijk dan ik meende te mogen veronderstellen. Vandaar dat ik er toe ben overgegaan het beestje bij zijn naam te noemen, in de hoop dat de boodschap dan misschien wél zal overkomen.”
De radicale teneur van Lives In The Balance lijkt voor Europese begrippen niets opzienbarends, hetgeen niet wegneemt dat Browne een bijna revolutionaire stap heeft durven zetten. Hij heeft aan de stem van zijn geweten gehoor gegeven, waarbij hij er zich rekenschap van gaf dat hij zijn carrière min of meer op het spel zette. Iedereen die er linkse denkbeelden op na houdt, heet in de Verenigde Staten immers een communist te zijn, reden waarom de commerciële radiostations aldaar niet al te happig zijn op geëngageerde popmuziek. Bij de directie van de platenfirma werd Lives In The Balance dan ook met gemengde gevoelens ontvangen, al werd die gereserveerdheid niet rechtstreeks geuit. “Toen ik het album voor het eerst liet horen, heb ik van de kant van de directie niets gemerkt van bedenkingen,” aldus Browne. “Er waren wel wat aanmerkingen, maar die betroffen uitsluitend muzikale aspecten. Later vernam ik via via dat ze er toch problemen mee had, al konden ze daar vrij makkelijk overheen stappen. Want het mag dan een zakenmannen zijn, ze hebben aan de jaren zestig een heldere kijk op de toestand in de wereld overgehouden.”
Lives In The Balance is elders al treffend omschreven als een gesuikerde pil. Het polariserende effect van de inhoud wordt namelijk sterk afgezwakt door de veelal lichtvoetige muziek en de het modernistische geluid. Jackson Browne is daarmee definitief singer-songwriter af, iets wat op het drie jaar geleden verschenen Lawyers In Love overigens al zonneklaar was. Zelf trekt hij de grenslijn al zo’n zeven jaar vroeger. “Met The Pretender heb ik voor het eerst, zij het schuchter, ander muzikaal terrein verkend,” zegt hij. “Dat ik op artistiek avontuur ging, kwam in eerste instantie door Lowell George,met wie ik toentertijd bevriend was geraakt. Als componist en vooral als tekstdichter bespeurde ik een bepaalde verwantschap tussen ons werk. Voor derden is die overeenkomst misschien nooit zo hoorbaar geweest, omdat George binnen zijn groep Little Feat veel beter dan ik in staat was zijn materiaal op een minder voor de hand liggende wijze uit te werken. Ik werd door hun muziek op ideeën gebracht, in die zin dat ik plotseling concrete mogelijkheden zag om mijn stijl te verbreden. Daarnaast is de samenwerking met Jon Landau, de producer en manager van Bruce Springsteen, van groot belang geweest. Hij heeft mij de beginselen van het arrangeren bijgebracht, iets waar ik eerder nooit echt aandacht aan had besteed, laat staan dat ik aan dat proces leiding had gegeven. Ik liet iedereen zelf op zijn dooie eentje uitzoeken hoe hij het wilde doen, zonder er eerst uitgebreid over te praten. Er werd niets onderzocht, we improviseerden eigenlijk maar wat aan.”
Ligt voor hemzelf het stilistische keerpunt dus bij The Pretender en niet bij Lawyers In Love, wel is Browne het met de fans van het eerste uur eens dat laatstgenoemd album een bewuste overgang inhield naar andersoortige teksten. Hij legt sindsdien zijn zieleleven niet langer bloot in verhalende liedjes, maar verkiest het om het over zaken van algemeen belang te hebben. En als hij nog eens een persoonlijke aangelegenheid aanroert, doet hij dat in afstandelijke bewoordingen, waaruit nochtans blijkt dat hij helemaal niet zo veel anders tegen het leven is gaan aankijken dan hij graag wil laten voorkomen. The search you half remember setting out on at the start is burning like an ember in your heart, zo heet het in Black And White, het slotstuk van Lives In The Balance. And the high ideals and the promise you once dressed the future in are dancing in the embers with the wind. Van zijn hart geen moordkuil maken, die tijd mogen we dan wel gehad hebben, maar soms wordt ook hem de wanhoop over de vergeefsheid van alles kennelijk voor even weer te machtig.
Browne heeft het overigens aan zichzelf te wijten dat zijn teksten over zijn privéleven onthullender lijken dan in werkelijkheid het geval is. Zo zou The Pretender nooit die extra dramatische lading hebben gekregen als hij niet in het gerenommeerde blad Rolling Stone zijn hart had gelucht over de zelfmoord van zijn vrouw. “Dat er bepaalde gebeurtenissen uit mijn leven in de publiciteit kwamen, daar had ik op zich niet zoveel moeite mee,” zegt hij nu. “Wat ik wel verschrikkelijk vond, was dat daardoor praktisch al mijn liedjes op mijzelf betrokken werden, terwijl ik juist had geprobeerd ze iets universeels mee te geven. Vandaar dat ik van die verhalende stijl van schrijven ben afgestapt, zodat de teksten voortaan niet meer zo ultra-persoonlijk zouden overkomen. Ik ga niet langer automatisch diep in op dingen die ik gedaan heb of die mij overkomen zijn, ik vertel nu dingen die ik weet of die ik overdacht heb. Mijn liedjes zijn minder autobiografïsch dan vroeger, maar daarmee zijn ze nog niet meteen minder persoonlijk geworden.”
Op For America kenschetst Jackson Browne (37) zijn jongere ik als een egocentrische dromer die leefde in de veilige beslotenheid van zijn eigen hoofd. The kid I was when I first left home was looking for his freedom and a life of his own, heet het vervolgens. But the freedom that he found wasn’t quite as sweet when the truth was known. “In je jeugdige onbezonnenheid staat vrijheid enkel en alleen voor persoonlijke vrijheid,” licht hij toe. “Als je het huis uitgaat, wil je voortaan het leven onder je eigen voorwaarden leiden en nooit meer onder die van iemand anders. Die houding is niet alleen ontstellend egoïstisch, ze is ook volkomen wereldvreemd. Je leeft nu eenmaal niet in je eentje, je leeft samen met anderen, hetgeen betekent dat je een zekere verantwoordelijkheid voor die anderen draagt. Die verantwoordelijkheid beperkt zich niet tot familie, vrienden en kennissen, want wie of wat je ook mag zijn, je blijft tenslotte deel uitmaken van de maatschappij. Wat voor werkelijke waarde heeft je eigen vrijheid, of die nou materieel of geestelijk van aard is, als andere mensen, of die nu in je naaste omgeving of ergens in een ver land leven, hun vrijheid wordt onthouden?”
Browne beziet tegenwoordig alles in een breder, haast wereldwijd perspectief. Het politieke is voor hem persoonlijk geworden, zozeer zelfs dat hij enigszins overrompeld reageert als hij een citaat van eigen hand krijgt voorgelegd. Time running out for the fool still asking what his life is about,zingt hij op Black And White. “Of ik zelf die dwaas ben?” herhaalt hij. “Ja ja, ik ben inderdaad zelf die dwaas.” Hij glimlacht er als een boer met kiespijn bij. Voor het eerst tijdens het gesprek stokt zijn op zachte toon uitgesproken woordenstroom. “En of ik denk dat ik ooit het antwoord op die vraag zal vinden?” Het blijft een seconde of wat stil. “Laat ik er dit van zeggen. Je komt voortdurend beetje bij beetje achter de zin van je bestaan, maar of het je ooit helemaal duidelijk wordt, dat lijkt mij stug. Wat ik inmiddels wel heb ontdekt, is dat je niet onafgebroken je hoofd over die vraag moet breken. Je moet vooral niet vergeten te leven.”